Kunst in Noord Brabant: Willi Martinali

Hoewel ik al jaren in Noorwegen woon, een land met een unieke, adembenemende natuur, blijft mijn hart nog altijd uitgaan naar de streek waar ik geboren en getogen ben: oostelijk Noord-Brabant. Het is daarom dat ik regelmatig via Google zoek, met woorden én namen die gerelateerd zijn aan “vroeger”.

Zo vond ik ditmaal niet via Google, maar via mijn YouTube speellijst met de titel: “Nederland”, video’s geüpload door Tij Kools. Prachtige video’s met historische beelden: over Deurne, De Peel, Grard Sientje, en…. Willi Martinali.

Ergens ver weg klonk de naam bekend, maar dat was het dan ook. Toen ik de video startte werd ik aangenaam verrast, en raakte steeds meer gefascineerd door zijn mens zijn, en zijn werk. De video laat de via de NCRV uitgezonden beelden zien van het toen bijzonder populaire programma “Showroom”:

Willi Martinali

Willi Martinali (Beek en Donk, 22 november 1914 – Deurne, 22 november 1983) was een Nederlands schilder en textielkunstenaar.
Zijn werk is o.a. opgenomen in de collectie van museum “De Wieger” in Deurne, Noord Brabant, Nederland.
Op deze website is zijn werk te zien. Wel verder scrollen waar het lijkt te stoppen.

Wiki: “Martinali kwam aan het begin van de Tweede Wereldoorlog naar Deurne en woonde daar onder meer in de Houtenhoek, aan de Liesselseweg en het Haageind en in de bossen van de Walsberg. Zijn neef Jack Harden, een zoon van zijn zuster, woonde bij hem in. Harden zou later ook als kunstenaar bekend worden. Martinali was bevriend met Jan van Gemert, die bij hem woonde in de periode 1941-1944 en met wie hij na de oorlog enige tijd cursussen ‘Vrije Expressie’ gaf.

Hij was een vriend en inspirator van Gerrit van Bakel. Carel Swinkels had een biografie over Martinali willen schrijven, dat is echter nooit gebeurd.”

Tij Kools

In zekere zin heeft Tij Kools((Deurne, 21 maart 1937 – Veghel, 28 oktober 2016) deze taak overgenomen, door een speciale website te creëren en te onderhouden, over ook Willi Martinali, naast het gegeven “Peel”, het gebied waartoe Deurne ook behoort, en ook Willi Martinali. Martinali’s presentatie van zijn werk, zijn gedachte-goed, zijn filosofie, zichzelf, zijn opvattingen, in “Showroom”, is puur en zonder enige vorm van schaamte voor zijn dialect. Brabanders droegen die schaamte bijna als vanzelfsprekend in zich mee, omdat de meest succesvolle en rijke Nederlanders destijds, de Nederlanders die mondfiat genoeg waren om iedereen van repliek te dienen, géén Brabants spraken, erger: het werd door hen, de mensen van boven de rivieren, belachelijk gemaakt. De mens die Willi Martinali was, hoe hij dacht over dingen, is voor die tijd waarin het programma “Showroom” opgenomen is, uniek. Hij was zijn tijd ver vooruit.

Tij Kools heeft dit gezien en begrepen, en er “werk” van gemaakt. Godzijdank.

Wikipedia:

“Mathijs Albertus (Tij) Kools (Deurne, 21 maart 1937 – Veghel, 28 oktober 2016) was een Nederlandse publicist. Hij is bekend geworden door zijn talrijke publicaties over misstanden in de gemeente Deurne. Kools was ook auteur en uitgever van de zogenaamde Turfjes-serie, een boekenreeks over lokale en regionale onderwerpen. Eén van de deeltjes beschreef uitvoerig de moord op Pietje Munsters, een moord die voor Antoon Coolen aanleiding was er een roman op te baseren: De Goede Moordenaar (1931).

Kools’ publicaties gaan voornamelijk over bijzondere personen uit de eerste zeventig jaar van de twintigste eeuw, die leefden en werkten in Deurne. Kools schreef onder meer over Hendrik Wiegersma, Hub van Doorne, Grard Sientje, Dirk de Vroome alias de Rooie Reus, Frans Babylon, Jan Hanlo, Carel Swinkels en de Deurnese Persstrijd. Hij ging daarbij misstanden niet uit de weg. Zo kaartte hij de ingrijpende verbouwing van museum De Wieger aan, een verbouwing waarbij van het oorspronkelijke interieur niets overbleef. Ook schreef hij over de ineenstorting van boerderij De Pelikaan onder toeziend oog van de gemeente (de eigenaar), over de diefstal van geld door een kerkmeester, en de weigering van de gemeente Deurne om in de jaren dertig Joden onder te brengen.“

Hoewel Tij Kools in 2016 overleden is, is zijn website is nog steeds online, evenals zijn YouTube kanaal. De website Peelfilms, met daar een speciale bladzijde voor Willi Martinali is eveneens nog steeds actief. Er is een bijzondere video gemaakt van de begrafenis van Tij Kools. Deze is, samen met een mooie tekst, gepubliceerd op Vimeo.

Zie ook: Wiki Deurne, Tij Kools

Video: gemaakt door Tij Kools

Tot slot

Voor mijzelf is dat wat ik vond over Willi Martinali, via Tij Kools, en wat ik via Tij Kools allemaal nog meer vond, overweldigend, en voel ik mij dankbaar dat ik daar, in die regio van Deurne, geboren en getogen ben, opgegroeid met een dialect waar ik me gelukkig nooit voor geschaamd heb, maar het wel verborgen probeerde te houden wanneer er Nederlanders van boven de rivieren in beeld waren.

Het Brabants is een taal waar ik me nog altijd in herken, omdat het zo “gewoon” is. Puur. Kwetsbaar. Ik herken mij ook in datgene wat hij vertelt. Hij spreekt ook over anderen, rijke mensen (hij heeft er geen hoge pet van op), maar ook over zigeuners, waar hij respect voor heeft, om duidelijke redenen. Zelfs de muziek in de “Showroom” video is van zigeuners. Ik herken de Django Reinhardt stijl.

Bronnen en aanvullende informatie

Auteur: Antoinette

Geboren in Nederland in 1948; volgde de opleiding Leraar Basisonderwijs aan de Kweekschool in Veghel, en rondde die af in 1968; via allerlei paden en wegen leidden geestelijke verdiepingen tot een andere visie op zijn en welzijn, nieuwe studies, opleidingen en werk als therapeut in de preventieve gezondheidszorg. Inzicht creëren in oorzaken van aandoeningen is de meest essentiële eerste stap naar genezing, verbetering en welzijn, en een unieke vorm van educatie. Verhuizing naar Noorwegen volgde in 2010.