Kunstenaar Gurt Swanenberg is geboren in Noord-Brabant, Den Bosch, in 1976, en is de zoon van Cor Swanenberg en Nelleke de Laat, allebei Brabanders, in hart en nieren: niet alleen vanwege de geboorteplek, maar vooral door alles wat zij aan het uitdragen van de cultuur van Brabant, Noord-Brabant, hebben bijgedragen. Jos Swanenberg, de oudere broer van Gurt Swanenberg, is Hoogleraar “Diversiteit in taal en cultuur” aan de Universiteit van Tilburg
EEN INTRODUCTIE VAN ZIJN KUNST
“Gurt Swanenberg componeert het rariteitenkabinet van de eenentwintigste eeuw. De Nederlandse schilder verbindt entomologie en het allegorische klassieke repertoire met voedsel, met de visuele codes van de massacultuur. Zijn oeuvre werkt verontrustend door oude thema’s te laten integreren met organische elementen (schedels, ivoor, schelpen…) en door hierop logo’s, de moderne iconen van de hedendaagse voedselindustrie en de vergankelijke wereld te schilderen. Consumptiegoederen kunnen ondankbaar, onwaardig lijken, maar ze zeggen veel over onze levensstijl.” Vrije vertaling van de originele Franse tekst die te vinden is in de informatiekolom van de volgende video:
MIJN GEDACHTEN OVER, BIJ EN IN DE KUNST VAN GURT SWANENBERG
De kunst die Gurt Swanenberg maakt is nieuw, geniaal, en sluit naadloos aan bij de hedendaagse wereldcrisis met betrekking tot de natuur, die lijdt onder datgene waar de mens zichzelf door laat verleiden, misleiden: hebzucht, en daaraan gerelateerde sub-goden die oorzaak zijn van ziekten (disharmonie) op emotioneel, mentaal en fysiek gebied. Mijn eigen denken is zich gaan mengen met de thema’s waar Gurt Swanenberg door geïnspireerd wordt. Het hierna volgende is mijn visie op mens, God, leven, en zonden, en de kunst van Gurt Swanenberg binnen deze concepten.
~ Catastrofale hoogmoedswaanzin
De mens heeft zichzelf aan de top geplaatst van de piramidale scheppings-hiërarchie, gecreëerd door een door de mens zelf bedachte God. Deze God heeft de mens naar zijn voorbeeld en gelijkenis geschapen (bijbel), als enige wezen van alles wat leeft. Daarmee heeft de mens zichzelf tot God gemaakt. Deze zichzelf toegeëigende plek is gebouwd op verkeerde fundamenten en de troon van zelfgenoegzaamheid brokkelt in een ras tempo af.
Deze visie is volgens de grondlegger van de Deep Ecology movement, de Noor Arne Næss (1912-2009) de oorzaak van de catastrofe welke wereldwijd in alles wat natuur is, boven, onder en in de wateren en op het land, plaats vindt. Alleen door bewustwording van de eenheid van alle leven, waarin alle levensvormen gelijkwaardig naast elkaar bestaan in wat men biodiversiteit noemt, kan er verandering komen. Dit begrip van eenheid, heelheid, wholism, holisme, is in feite én Taoïsme én Deep Ecology én de essentie van waarover ook Wouter Achterberg schreef als hoogleraar in de humanistische wijsbegeerte.
~ Zonde, een gebrek aan bewustzijn
In wat Gurt Swanenberg mij laat zien, zie ik wat de “beschaafde” mens vergeten is: zonde is niet een ouderwets achterhaald gegeven.
Ik gebruik het woord zonde niet omdat ik katholiek ben opgevoed, en teruggekeerd in de kerk. Nee. Het woord zonde is gebruikt door Jeroen Bosch, voor zijn schilderij “De 7 hoofdzonden”. Op het moment dat ik over Gurt Swanenberg ging schrijven, in 2016, was er een tentoonstelling in Den Bosch over Jeroen Bosch. Gurt Swanenberg exposeerde binnen dit verband, de 7 hoofdzonden, zijn kunst
Zonde is nooit weggeweest, verandert slim genoeg steeds van naam en titel, en draagt een zich steeds vernieuwend masker. Zonde is niets anders dan dat wat zonde is, jammer, seund (Brabants), en wanneer het doodzonde is dan is het tegen de wetten van de enige ware God en dat is Leven, Natuur, Universum. Wij ZIJN natuur, leven, binnen het concept natuur, leven, samen met alle andere vormen van leven. Maar “wij” zijn dat vergeten. De mens heeft het weggerationaliseerd. De verbinding is weg. Bewustzijn is de verbindende factor. Bewustzijn wordt door de wetenschap niet als een essentiële noodzakelijke research factor aanvaard binnen onderzoeken en verwerpt daarmee in feite alles wat is maar niet materialistisch aantoonbaar is, omdat het te verfijnd stoffelijk is, in feite onstoffelijk.
~ Kunst als eye-opener, als spiegel van de door de mens veroorzaakte afbraak (zonde)
Met ongelooflijk veel verfijnde details, perfectionisme, haarscherp realisme, zowel qua geniale techniek als visie, mixt Gurt Swanenberg natuur-objecten met decadentie, laat ons de moderne zonde zien, doodzonde, dat wat natuur en ook de menselijke natuur, doodt, hij toont anti-leven, het masker van de menselijke zonde anno 2016. Zijn kunst ontmaskert. Maakt bewust.
Hij is zo geniaal in schilderen dat hij mij er zelfs mee heeft misleid: hij schildert schaduw, zo subtiel, dat het object drie dimensionaal lijkt. Ik zag skeletten waarop hij geschilderd had (voorbeeld: volgende afbeelding, het lijkt een skelet met daarop een dollar biljet, maar alles is geschilderd)! Als ik nu ergens in de ruimte van de totale mensloosheid zou zijn, boven in de bergen, hier vlak bij, zou ik een oerkreet van bewondering uitschreeuwen. Zou ik dat hier doen zou men denken dat ik gek geworden was. Dat ben ik niet. Het is puur gevoel, besef, ten diepste bewust zijn wat Gurt Swanenberg schildert.
~ De pijn van het wakker zijn
Allen die wakker zijn, zij die zien, zij die bewust zijn, en daar reken ik mijzelf ook toe, ondergaan bij de kunst van Gurt Swanenberg een herkenning van eenzelfde pijn, herkenning van de machteloosheid één van de veel te weinige toeschouwers te zijn van een wereldcrisis; toeschouwers die niet voldoende hoorbaar schreeuwen omdat ze met een te klein aantal zijn om het wakker worden te kunnen realiseren van de zovelen, die de totale wereld naar de verdoemenis helpen met de zeven hoofdzonden, ofwel doodzonden, en daarmee alles en iedereen geleidelijk aan van het leven beroven. Inclusief zichzelf.
“Taking cues from a 17th century practice known as Taolennou, Gurt Swanenberg creates a new series of compelling sculptures. The original idea of Taolennou was intended to provoke awareness of the seven deadly sins to a largely illiterate population through visual imagery. Even though the skeletons are painted Swanenberg takes reference from sticker culture and collage. His overall aesthetic uses anthropology with brand name culture to comment on society’s ills.”
(Stephanie Young, Beautiful Decay)
GURT SWANENBERG’S PERSOONLIJKE VERHAAL IN HET KUNSTWERK MET DE SLANG
In het “Make Believe Blog”[attentie: de link https://makebelievestorytelling.com/blog/the-quest-for-hope-starring-a-snake/ is gekoppeld aan een bladzijde die inmiddels blijkt te zijn verwijderd, Admin.] las ik een artikel dat gewijd is aan Gurt Swanenberg, en aan een heel bijzonder kunstwerk met veel details. De foto hieronder laat een detail zien.
Het werk laat medicijndoosjes zien, ook een naam: Lucas Swanenberg. Lucas is de zoon van Gurt Swanenberg en hier is de vertaling van dat Engelse blog:
“Gurt Swanenberg is een echte verhalen verteller van het pure visuele soort, hoewel hij zich waarschijnlijk zal voorstellen als een “conceptional realism” schilder. Geboren in een zeer creatieve familie die geïnteresseerd is in talen en dialecten, schrijven, het ontwerpen van unieke kleding en schilderen groeide hij op met de mogelijkheid om de fenomenen anders te bekijken en te visualiseren.
Gurt heeft lange tijd een fascinatie gehad voor allerlei merken en meer specifiek de invloed van deze merken op ons, mensen: van merken van consumptiegoederen tot entertainment, naar high fashion.
Recentelijk heeft hij een zeer persoonlijk kunstwerk toegevoegd aan zijn oeuvre. Het is een meer dan twee meter lange (83 inch) gepersonaliseerde versie van de esculaap – een een symbool van de geneeskunst. Hij gebruikte een echt slangskelet om de slang van de esculaap uit te beelden, kronkelend om een infuus standaard om het nog meer te verbinden met de medische wereld van vandaag, en toch binnen de stijl-symboliek van Jheronimus Bosch te blijven, de schilder waardoor hij is geïnspireerd.
Wat het kunstwerk heel persoonlijk maakt, is het feit dat de stang en de slang worden geplaatst voor een achtergrond van alle verschillende medicijndoosjes die zijn zoon Lucas per dato heeft ontvangen. Lucas heeft een zeer zeldzame chromosomische afwijking met epilepsie als meest problematisch symptoom. Net als veel van Swanenberg’s werk is er veel symboliek in dit kunstwerk, waarvan ik al zei – de esculaap.
Een ander feit is dat de slang ook een uit de middeleeuwen daterend symbool van jaloezie is. Oprecht en eerlijk zoals hij is, zegt Gurt het als volgt:
“De slang symboliseert de jaloezie van ouders, met een kind dat een aandoening, een ziekte heeft, voor ouders die een gezond kind hebben.” Het is een diep emotioneel element, waarschijnlijk heel moeilijk om publiekelijk te erkennen. De artiest gaat verder: “Het werk vertegenwoordigt Lucas’ strijd om zijn beperking te behandelen, maar het is zeer zeker ook een uitnodiging en motivatie voor de farmaceutische industrie om te blijven zoeken naar medische antwoorden en nieuwe manieren om Lucas’ ziekte te behandelen.” Om het volledige werk te zien klik hier.
Het is een bijzonder ontroerend, menselijk verhaal en een zoektocht naar hoop door een kunstenaar die geen forum opzoekt maar een houten paneel en zijn bericht niet tikt met het toetsenbord van de computer maar met olieverf.
(Deze blog is gebaseerd op een aantal artikelen en inspiratie, waaronder de website van Gurt Swanenberg, het Noord Brabants Museum, Wikipedia en enkele gesprekken met Gurt Swanenberg.)
In het volgende fragment uit een aflevering van de serie “Landinwaarts“, uitgezonden op 28 oktober 2016 en gepresenteerd door Dieuwertje Blok spreekt Gurt Swanenberg o.a. over dit kunstwerk, en over Lucas. Dieuwertje Blok spreekt over Goert Swanenberg, maar het is Gurt, met een “korte” u, niet een “lange” uu, niet een oe.
OP DE HOOGTE BLIJVEN
Timeline: met nieuwe producties, activiteiten, exposities, artikelen en nieuws.
Dit artikel is bijgewerkt op 18 april, 2023.
