Tag: CML

Willem Hofhuizen

Met gepaste trots kan ik hier neerschrijven: ik heb les gehad van Willem Hofhuizen. Wie was Willem Hofhuizen, waar kreeg ik dan les van hem, en waarin? Wie Willem Hofhuizen was is inmiddels zelfs in diverse talen te lezen in wikipedia, en er is ook een prachtige website die alle details kan aanreiken. Wat hier volgt is mijn persoonlijke verhaal over Willem Hofhuizen. Het verhaal wordt regelmatig onderbroken met “flash backs” vanuit mijn eigen verleden. 

Overzicht:

  • Willem Hofhuizen, docent met een visie
  • Willem Hofhuizen, de kunstschilder
  • Willem Hofhuizen en mijn opstel
  • Willem Hofhuizen, een lichtje in de duisternis
  • Waarom een zoektocht naar “die docent CML”?
  • De stijl van Willem Hofhuizen, en herkenning
  • Verzet: van Gabriel Lorca naar Mikis Theodorakis
  • Willem Hofhuizen, Jan van Gemert, Willi Martinali, Hendrik Wiegersma

Willem Hofhuizen, docent met een visie

Destijds, als leerling van de kweekschool in Veghel, gedurende de laatste twee jaren van de opleiding: van 1966-1968, kregen we les in CML, Cultureel Maatschappelijk Leven. Het was Willem Hofhuizen die ons les gaf, maar we wisten totaal niets over hem. Er werd ook niets over hem verteld, en hij sprak niet over zichzelf. Aan informatie komen via google bestond toen nog niet.

Willem Hofhuizen

Willem Hofhuizen (° 27 Juli 1915 – † 23 December 1986) was een bijna onzichtbare (binnen het massale van zoveel kweekschool leerlingen en docenten), magere man, met een karakteristiek gezicht, een enorme stilte om hem heen, en hij had indringende observerende ogen. Hij kwam uit een andere wereld, en hij vertegenwoordigde een andere wereld dan die wij kenden. Hij was vriendelijk. Zachtaardig. Hij sprak over cultuur en maatschappij. Hij had een natuurlijk leiderschap. Hij deelde zijn visie. Hij had ook een visie. Daarom zat hij daar dus ook. En daarom luisterden wij graag.

Willem Hofhuizen, de kunstschilder

Zijn schilderijen zijn verhalen over ver uiteenlopende thema’s. Religie, bijvoorbeeld (waaraan ik een bepaalde vroomheid van Hofhuizen koppel), staat wel erg haaks op de overduidelijke wellustigheid van vrouwen in bars, op terrassen, die erotische houdingen aannemen. Hofhuizen schilderde ook stillevens en landschappen. In de zeventiger jaren worden de dames steeds voller in bilpartijen en kuiten, en rokjes bedekken soms maar nauwelijks het roepende vlees.

Had Willem Hofhuizen al voor 1966 deze vrouwen geschilderd dan was hij nooit docent aan een nonnenschool geworden. Ik kan het niet bewijzen, maar het is een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat de latere schilderijen van Willem Hofhuizen de nonnen hysterisch zouden hebben doen reageren, of het schaamrood op de wangen hebben gebracht. [Bedenk dat het zélfs verboden was om op een rustige plek met een vriendin een gesprek te hebben. Destijds werden mijn vriendin en ik, in een diep gesprek verwikkeld, plotseling door een uit het niets opduikende non aangemaand daar weg te gaan, ons bij de groepen te voegen. Het zou niet goed zijn om afzondering te zoeken. Waar kwam zij plotseling vandaan? Waar sloeg haar verhaal eigenlijk op? Er werd waarschijnlijk gegluurd, vanachter gordijnen. Geluisterd. Ik snapte dat toen niet. Nu begrijp ik dat zij mij, ons, verdacht heeft, moet hebben, van wat zij zelf daar met de regelmaat van de klok ervaren moet hebben, ervan meegekregen hebben, met zich meegedragen moet hebben of er weet van had: sex tussen vrouwen. Jaren later las ik: De Non, van Diderot en daarin werden praktijken beschreven die bij het gedachtegoed van die non zeker passen. Wij, mijn vriendin en ik, waren gewoon aan het praten, en er was 0% sex aanwezig. Een privé-gesprek voeren en niet gestoord willen worden is niet verdacht, maar normaal. Zo de waard is zo vertrouwt hij zijn gasten…. Ik zou waargebeurde verhalen, betreffende sommige nonnen en hun perverse seksualiteit, kunnen neerschrijven: deze kwamen naar buiten via leerlingen die intern waren, en natuurlijk bereikten die verhalen ook mijn oren. Ik laat het hierbij want het is aan degenen die dit is overkomen om dit in een blog of boek te gaan schrijven.]

Willem Hofhuizen had dus vooral religieuze (!) thema’s, stillevens en landschappen in zijn portfolio in dat jaar, 1966, waarin ik samen met mijn klasgenoten op zijn komst wachtte.

Verderop in dit artikel zijn foto’s van schilderijen te zien in een diaserie. Het is zeer de moeite waard ook de website te bezoeken. Veel van zijn schilderijen worden daar getoond, met titel, datum, verhaal en meer. Sommige schilderijen zijn zelfs verbonden met muziek, klassieke muziek. Voorbeeld- De Zwaan, Le Cygne, van Camille Saint-Saens, hier gespeeld door Joshua Bell. Deze muziek hoort bij dit schilderij, “Moeder en Kind”:

Willem Hofhuizen . Moeder en kind

Willem Hofhuizen en mijn opstel

Veel herinner ik mij niet meer van de lessen van Willem Hofhuizen, echter, één gebeurtenis is mij bijgebleven: mijn verhaal over hoe ik de toekomst zag. Dat was zijn opdracht aan ons allen, voor een opstel. Mijn opstel werd er door hem uitgelicht. Daarin beschreef ik een schilderij van Carel Willink dat ik ooit gezien had: een surrealistisch geschilderd stadsdeel met grote theatrale gebouwen, architectonische kunstwerken, badend in het zonlicht, een minimum aan kleuren, warme geel, beige, okerachtige en wit tinten, brede straat of plein, schitterend, maar er was geen teken van leven te bespeuren. Geen aarde, geen boom, geen groen. Geen mensen. Zelfs geen mussen. Mussen waren in de zestiger jaren overal aanwezig, en wie had ooit kunnen denken dat mussen zouden kunnen verdwijnen, ooit. We leven nu, in die toekomst, vijftig jaren later, en ja, ik had gelijk, toen, blijkt nu. Mussen zijn welhaast verdwenen, en alles is beton, stenen en bestrating. Volop mensen echter, maar hoe is het met die mens gesteld? Niemand is zichtbaar in een stad. Men gaat op in de grijze massa. Men kijkt vooral langs elkaar heen. Dat moet je wel. Kijk je mensen wel aan dan kijkt men terug met de vraag in de ogen of zelfs uitgesproken: “Moet je wat van me?” “Heb ik iets van je aan?” “Kijk voor je!”

Wat mijn klasgenoten er van vonden weet ik niet. Het was stil nadat hij uitgesproken was over mijn verhaal. Zijn opmerkingen werden in mijn gevoel door hen niet begrepen.

Waarom een zoektocht naar “die docent CML”?

De naam van “die ene docent CML” kwam maar niet terug in mijn herinnering. Dus ging ik navraag doen bij mijn kweekschool klasgenoten. Het antwoord kwam van Corrie, die ook in onze klas zat, en getrouwd is met Theo, een zoon van de Brabantse kunstenaar Jan van Gemert. Zij wist van het bestaan van een boek over Brabantse kunstenaars. Haar schoonvader, de kunstenaar Jan van Gemert dus, is daarin ook opgenomen. Zij wist daardoor ook de naam: Willem Hofhuizen, want die naam was ook in dat boek vermeld.

De stijl van Willem Hofhuizen, en herkenning

Zoekend via google naar Willem Hofhuizen verschenen de schilderijen snel in groten getale op mijn computerscherm. Mijn honger naar meer willen weten was niet te stuiten. Bijzonder interessant voor mij is te lezen op de website van Willem Hofhuizen, dat hij langgerekte figuren schilderde.

Dit riep direct herinneringen bij mij op aan de dirigent die ik in klei had uitgebeeld, in een handenarbeidles op diezelfde kweekschool. Ik had die dirigent bewust een abnormale lengte gegeven, en waarom? Om dezelfde redenen als wat Hofhuizen wilde: gratie creëren. De non, Zuster Angela, was het er niet mee eens (zie: “Kunst“). De kritiek was gruwelijk kleinerend, en verwondde mij gevoelsmatig zozeer dat ik de nog niet gedroogde klei-figuur in elkaar bonkte. Het voelt als een in ere hersteld worden hier neer te kunnen schrijven dat ik niet de enige was die figuren langer maakte. Dat had zij moeten weten! Zelfs Michel Angelo zou zijn figuren gestretcht hebben. Om precies dezelfde reden. Ook El Greco deed dit.

Verzet

Het bracht destijds wel een facet van mij aan het licht dat wellicht toen, door zuster Angela’s opmerking, ontwaakt is: verzet. Ook dat is een facet dat Willem Hofhuizen niet vreemd was. Hij kende de gedichten van García Lorca. Hij heeft speciale “Lorca” schilderijen gemaakt, gebaseerd op gedichten van Lorca. Lorca vertoonde ook verzet, en ik ken diezelfde García Lorca van de muzieknoten die Mikis Theodorakis componeerde op gedichten van Lorca. Mikis Theodorakis is een Griekse verzetsheld en ik heb veel kracht teruggevonden in zijn muziek. Er zijn momenten geweest dat ik totaal verpletterd was door de overmacht van zoveel in mijn leven. Theodorakis raakt(e) mij diep. Audio: Enkele delen uit Romancero Gitano, García Lorca, muziek Mikis Theodorakis.
01. Maria Farantouri – Antonio Torres Heredia I
02. Maria Farantouri – La morte por el amor
03. Maria Farantouri – Antonio Torres Heredia II

Jan van Gemert, Willi Martinali, Hendrik Wiegersma

Terug naar Hofhuizen: Willem Hofhuizen heeft een korte tijd in Deurne gewoond, rond 1946, en daar contact gehad met Brabantse kunstenaars, die daar gehuisvest waren, of elkaar ontmoetten. Die ontmoetingen vonden plaats in het huis van Dokter Wiegersma.

Vooral de website “Documentatie van Beeldende Kunst in Noord Brabant” biedt veel details met betrekking tot die kunstenaars.

Daar is onder andere te lezen dat Jan van Gemert in Deurne woonde van 1940 tot 1945, in het huis van Willi Martinali. Er is een boek uitgebracht over de groep kunstenaars waartoe ook Jan van Gemert behoorde, en waarbij ook Willem Hofhuizen zich voegde. De titel is:  “Twintig kunstenaars in een peeldorp“. Dit is dus het boek dat ook Corrie in haar bezit heeft. Willem Hofhuizen had contact met Jan van Gemert (bron) en is in 1946 vanuit Deurne verhuisd naar Maastricht, waar hij tot aan zijn dood, 23 December 1986, is blijven wonen.

En ja, hij reisde dus wekelijks af naar Veghel, in de zestiger jaren, om ook aan mij les te geven. Maar ik, niemand, wist wie daar zat in dat kweekschool-leslokaal, achter die lessenaar.

Schilderij: Willem Hofhuizen, in 1958. 

Willem Hofhuizen, zelfportret, 1958

Aanvullende informatie: