Tag: Planet Earth

Karel Husa: Apotheose van deze Aarde

English: Karel Husa: Apotheosis of this Earth – Multerland blog

Karel Husa (7 augustus 1921 – 14 december 2016) was een in Tsjechië geboren klassieke componist en dirigent, winnaar van de Pulitzerprijs voor muziek in 1969 en de Grawemeyer-prijs voor muziekcompositie van de Universiteit van Louisville in 1993. In 1954 emigreerde hij naar de Verenigde Staten en werd in 1959 Amerikaans staatsburger. Lees hier verder.

Apotheose van deze Aarde

Apotheose (van het Griekse ἀποθέωσις, van ἀποθεόω/ἀποθεῶ, apotheoo / apotheo, “vergoddelijken”; Latijn: deificatio, “goddelijk maken”) was de verheerlijking van een voorwerp tot goddelijk niveau en meer in het algemeen het behandelen van een mens als god. In het Nederlandse taalgebruik wordt dit woord ook wel gebruikt om te verwijzen naar een “schitterend slottoneel van een uitvoering of voorstelling” (Van Dale).

Binnen de context van “Apotheose van deze Aarde”, betekent “Apotheose” dan kennelijk het vergoddelijken van de Aarde. De woordkeuze van Husa is correct: de mens heeft zichzelf door Bijbelteksten tot allerhoogste schepsel verklaard—de mens is geschapen naar gods beeld en gelijkenis—terwijl de mens alle leven, inclusief de mens zelf, en de aarde, tot aan de rand van de afgrond heeft gebracht, en er alleen nog een ommekeer kan gecreëerd worden indien de mens zichzelf van zijn eigen troon stoot, en alle schepselen, ook de aarde, als goddelijke schepsels gaat aanvaarden en respecteren, gelijkwaardig aan elkaar. Alleen dan kan er misschien nog een toekomst zijn.

Mijn eigen ervaringen met Karel Husa’s compositie

“Apotheosis of this Earth” is een muzikaal werk dat door Koninklijke Harmonie Oefening en Uitspanning uit Beek en Donk (nabij Eindhoven) in 1985 uitgevoerd werd tijdens het Wereld Muziek Concours in Kerkrade. Dirigent Heinz Friesen had voor dit voor symfonische blaasorkesten gecomponeerd werk gekozen. Een gewaagde keuze, voor zowel het luisterend publiek als de blazers in het orkest zelf. In het hiernavolgende uit het engels vertaalde artikel wordt dit duidelijk gemaakt. Het artikel sluit aan bij wat ik zelf ervaren heb in die tijd: tijdens het luisteren naar dit stuk, tijdens repetitie avonden—ik zou na het WMC toetreden tot het orkest—, werd ik gevoelsmatig ziek, en moest de zaal verlaten. Keer op keer. Dit werd door iedereen opgemerkt, maar door niemand begrepen. Ik kon niet uitleggen waarom mij dit gebeurde. Ik reageerde heel heftig op de klanken, de compositie. Dat overkwam niet mij alleen, blijkt nu. In het artikel beschrijft Leslie Becker, lid van het studentenkoor van de Cornell universiteit zijn ervaringen en indrukken. Opmerking: bij de voorbereidingen, de repetities en de uitvoering  door de Koninklijke Harmonie Oefening en Uitspanning uit Beek en Donk was geen koor aanwezig. Wel worden er tijdens het laatste deel door één of meer musici woorden en zinsfragmenten uitgesproken, als deel van de uitvoering. Waaronder: “Beau-ti-ful…. Earth.”

LESLIE DECKER OVER “APOTHEOSIS OF THIS EARTH”

Leslie Decker, Cornell University Chorus: Husa’s “Apotheosis Of This Earth”
“Het is niet de bedoeling dat je geniet van “Apotheose van deze Aarde”; je hoort het te horen.”

Toen we voor het eerst de koormuziek van Apotheosis of This Earth van Karel Husa begonnen door te lezen, had niemand in het refrein of de Glee Club enig idee wat de schijnbaar willekeurige warboel van dissonantie, unieke harmonieën en vocale percussie de komende maand zouden opleveren. . Oorspronkelijk was het stuk een vreemde vertrouwensoefening voor de groepen. Vertrouw er vooral op dat onze geliefde dirigent Scott Tucker ons niet alleen maar dwong om te schreeuwen in de oefenruimte van Lincoln in de kelder voor zijn eigen vermaak. We namen de moderne aspecten van apotheose met een blind geloof dat uniek kenmerkend is voor studentmusici.

Naarmate we ons meer op ons gemak voelden met de ritmisch uitdagende runs van het stuk en het ongelooflijk hoge bereik, schreeuwde Tucker aspecten van de instrumentale partituur die optraden terwijl we riepen ‘whyyyyyyyyyy, whyyyyyyyyy’ [waarom, waarom] of de hoogste noot zongen die we konden produceren, maar het was erg moeilijk om te onthouden wat woorden betekenen als ze niet van jou zijn en er geen echte context bestaat om ze te ondersteunen. Van tijd tot tijd bespraken we wat apotheose betekende; wat het zou betekenen om door te gaan op het gevaarlijke traject dat de mensheid voor zichzelf heeft uitgestippeld in haar obsessie met consumptie en geweld, en langzaamaan begonnen we de buitengewone relevantie en verontrustende waarheid achter Husa’s logica te begrijpen. We probeerden mensen wakker te maken, ze wakker te schudden uit het comfortabele vermijden van de problemen die zich in onze wereld voordoen. Maar pas op de avond van de generale repetitie werd de verbluffende impact van dit stuk echt voelbaar door de groepen.

Ik herinner me dat ik mijn adem inhield in het rustige begin van het eerste deel toen de klarinet en fluit hun toonhoogte veranderden in een poging het zoemen te fabriceren dat door machines werd gegenereerd, in gedachten zag ik het: de kleine bevroren bosbes, onze planeet. Meer en meer instrumenten voegden zich bij het griezelige genoegen van de toonhoogte en het frame dat was ingesteld. We staarden in ons hoofd naar de overblijfselen van onze planeet en toen we onze eerste toonhoogtes begonnen te zingen, begonnen de haren op mijn arm te rijzen. Ik had nooit echt veel waardering voor het stuk gehad. Schreeuwen en klappen waren niet echt de reden waarom ik twee jaar geleden auditie deed voor de groep, maar op dat moment begreep ik het, begreep ik de gevoelens van urgentie en angst die Husa zo kunstzinnig uitwerkte in zijn compositie.

Het is niet de bedoeling dat je geniet van Apotheose van deze Aarde; je hoort het te horen. Zoals Tucker zei in zijn inleidende toespraak voor het publiek op de openingsavond voordat we begonnen, “het zou je een ongemakkelijk gevoel moeten geven”, en dat is precies wat het deed. Ik zal niet zeggen dat ik gewend ben te zien dat mensen huilen als ik zing, maar af en toe een traan op het hoogtepunt van schoonheid en muzikaliteit is geen enkele muzikant vreemd. Toch was de vertoning van emotie die door het publiek werd gepresenteerd tijdens onze uitvoering er een die ik nog nooit echt ben tegengekomen. De mensen huilden, maar het was van een klein-makende en verontrustende soort, waarbij de blikken van intens onbehagen op de gezichten van volwassen mannen volledig verpulverden wat er overbleef van mijn naïeve geloof dat ‘de volwassenen ervoor zouden zorgen’. Plots realiseerde ik me dat de problemen van deze wereld de mijne waren. Dat het, zoals de titel suggereert, ‘deze prachtige aarde’ is die we bewust vernietigen en dat we de toekomst van onze kinderen en kindskinderen proberen te elimineren. Ik zal niet zeggen dat ik het stuk leuk vond, omdat niemand er echt van geniet om te luisteren naar wat er fout gaat en te beseffen wat de daaruit voortvloeiende problemen zijn, maar ik waardeer hoe ik me voelde om het te zingen en ik hoop vanuit het diepste in mijzelf dat onze stemmen onze luisteraars wakker maakten, en enthousiast maakten voor de noodzaak om verantwoordelijkheid te nemen en tot actie over te gaan voor onze planeet.

Karel Husa over “Apotheosis of this Earth” / “Apotheose van deze aarde”

UMWO, University of Maryland Wind Orchestra / 1 oktober 2015
Auteur: Anthony Rivera

Delen van “Apotheose van deze aarde”:
1. Apotheose
2. Tragedie van vernietiging
3. Naschrift

Karel Husa: geboren: 7 augustus 1921 in Praag, Tsjechië
Bezetting: Harmonie-orkest
Duur: 25 minuten
Gecomponeerd: oktober 1970

Aan het eind van de jaren zestig maakte Husa zich steeds meer zorgen over de verslechtering van het milieu op aarde. Hij herinnert zich indrukken uit de zomer van 1970:

„Ik zag een ongelooflijk aantal dode vissen drijven op Lake Cayuga nabij [mijn zomer] huisje. De nieuwe energiecentrale produceerde warm water dat thermische vervuiling veroorzaakte, die op zijn beurt al die vissen doodde. Daarnaast merkte ik meer bierblikjes in het water en algen in grotere hoeveelheden. Ik dacht: ‘we verspillen deze planeet.’ Op dat moment kreeg ik mijn eerste idee voor apotheose.”

Bij het nadenken over de eerste schetsen van het nieuwe werk, herinnerde hij zich de foto’s van zeehondenbaby’s die om hun bont werden gedood, en de wanhoop die was ontstaan ​​door de nucleaire wapenwedloop. Een van zijn voormalige studenten aan Cornell, Dr. Roger Payne, was actief betrokken bij de wetenschappelijke studie van walvissen en nodigde Husa uit om te luisteren naar de opgenomen geluiden van walvissen. Hij was zo ontroerd door de opnames en het feit dat er nog steeds onbeperkt op walvissen werd gejaagd, dat hij besloot die geluiden in zijn nieuwe partituur te imiteren. Bovendien was het uitzicht op de aarde vanaf de maan, zoals in 1969 voor het eerst op televisie te zien, van invloed op het vertrekpunt voor Apotheosis of this Earth.

Husa schreef de volgende notitie voor het première-optreden (verstrekt door de University of Michigan Band in 1971):

De compositie van Apotheosis of this Earth werd ingegeven door het huidige wanhopige stadium van de mensheid en haar immense problemen met dagelijkse moorden, oorlog, honger, uitroeiing van fauna, enorme bosbranden en kritieke vervuiling van de hele omgeving.

Het brute bezit en misbruik van de schoonheid van de natuur door de mens – als het wordt voortgezet met de roekeloze snelheid van vandaag – kan alleen maar tot een catastrofe leiden. De componist hoopt dat de vernietiging van deze prachtige aarde kan worden gestopt, zodat de tragedie van vernietiging – muzikaal uitgebeeld in het tweede deel – en de verlatenheid van de nasleep (het ‘naschrift’ van het derde deel) alleen als fantasie kunnen bestaan, nooit werkelijkheid worden.

In het eerste deel, Apotheose, verschijnt de aarde voor het eerst als lichtpunt in het universum. Ons geheugen en onze verbeelding benaderen het misschien op dezelfde manier als het leek op de astronauten die terugkeerden van de maan. De aarde wordt groter en groter en we kunnen ons zelfs enkele van zijn tragische momenten herinneren (zoals getroffen door de xylofoon aan het einde van de beweging).

De tweede beweging, Tragedy of Destruction, behandelt de feitelijke wreedheden van de mens tegen de natuur, die leiden tot de vernietiging van onze planeet, misschien door een radioactieve explosie. De aarde sterft als een woest, dodelijk gewond wezen.

Het laatste deel is een naschrift, vol van het besef dat er zo weinig over te zeggen valt: de aarde is verpulverd in het universum, de stemmen zijn verstrooid in de ruimte. Tegen het einde verenigen deze stemmen – aanvankelijk computerachtig en mechanisch – zich in de woorden ‘deze prachtige aarde’, eenvoudig gezegd, warm en vol spijt … en een van de vele vragen komt bij ons op: ‘ laten we dit gebeuren?”

Toen Husa werd gevraagd om zijn beste werk te noemen, antwoordde hij dat het zou zijn als het kiezen van een favoriet kind. Toen hem werd aangespoord om te kiezen, noemde hij Apotheose van deze Aarde. Het werk blijft vandaag huiveringwekkend relevant.

De uitvoering door Koninklijke Harmonie Oefening en Uitspanning, Beek en Donk, Nederland, o.l.v. Heinz Friesen, 1985, WMC Kerkrade:

Tot slot

Kan ik er nu wel naar luisteren? Ja! Ik ben verbaasd dat ik nu geen problemen heb bij het horen van de muziek, die mij destijds totaal uit het veld sloeg, 35 jaren geleden. Mijn verklaring hiervoor is het feit, dat ik gedurende de jaren voor “Apotheosis of this Earth” op mijn pad kwam door diverse persoonlijke crisis perioden heenging. Daarbij hoorde ook dat wat ik zelf heel bewust rondom me heen zag gebeuren, wat er bijvoorbeeld via het nieuws op me af kwam vanuit verre landen die voor mij niet een “ver-van-mijn-bedshow” waren, maar ook de rol van mij als vrouw destijds in een veranderende maatschappij, de rol van mijzelf in het gezin, en huwelijk, aan een burn-out leed, waarvan men het bestaan van het woord niet eens kende, en er onderdoor dreigde te gaan. Vooral omdat ik zag wat anderen niet zagen stond ik alleen te midden van velen met nog gesloten ogen. Muziek was—en is— een voedingsbron. Luisteren naar Husa maakte mijn eigen crisis echter alleen nog maar heftiger. Ook erna, na 1985, werd het niet veel beter, ging ik door veel heen wat ik verborgen hield voor de buitenwereld, men begreep me namelijk toch niet, en na het overlijden van mijn echtgenoot, 20 december 1989, kwam er een stroomversnelling op gang in levensprocessen, daaraan gekoppelde psychologische processen, therapieën en cursussen, die mij uiteindelijk steeds meer in mijn kracht brachten. Het kost een en ander, maar het is mogelijk om te leren de feiten aan te kijken, ten diepste te bewust te worden van de realiteit, en al zoekende te vinden wat echt heelt, iets te gaan doen, actief te worden, activist. Als het moet maar alleen. Niet opgeven. Het goede van de tijd waarin we nu leven is dat er nu veel meer mensen wakker zijn, en proberen te redden wat er te redden valt. Om niet alleen het eigen hachje, maar vooral de toekomst van kinderen en kleinkinderen, alle mensen, dieren, planten, oceanen, de aarde en haar atmosfeer, our home, te redden van de totale ondergang. Mijn activisme komt vooral tot uiting via en in mijn blog Multerland. De muziek die me in mijn kracht bracht is die van Mikis Theodorakis. Daarover schrijf ik in “Muziek“.

“There is a revolution coming. It will not be like revolutions of the past. It will originate with the individual and with culture, and it will change the political structure only as its final act. It will not require violence to succeed, and it cannot be successfully resisted by violence. It is now spreading with amazing rapidity, and already our laws, institutions and social structure are changing in consequence. It promises a higher reason, a more human community, and a new and liberated individual. Its ultimate creation will be a new and enduring wholeness and beauty–a renewed relationship of man to himself, to other men, to society, to nature, and to the land.”- Charles A. Reich (Source: Deep Ecology: A Debate on the Role of Humans in the Environment)

Aanvullend: